پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تهران.اسماعیل زاده،، خالد(۱۳۸۷) به “بررسی جایگاه بازارچه های مشترک مرزی در وضعیت رفاهی مرزنشینان، پرداخته است.
آیین نامه اجرایی بازارچه های مرزی ( ۱۳۷۱). اداره کل مقررات صادرات و واردات بازرگانی کشور.
رکن الدیمن افتخاری،عبدالرضا و همکاران (۱۳۸۷)در مقاله ای به “ارزیابی آثار اقتصادی بازارچه های مرزی بازتاب های توسعه مناطق مرزی، مطالعه موردی: بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلال باباجانی(استان کرمانشاه)ژئوپلیتیک- سال چهارم،شماره۲ پرداخته است.
شرافت،سجاد و یاری،مجید(۱۳۹۱). نقش بازارچه های مرزی در توسعه روستایی مناطق مرزی(مورد مطالعه: بازارچه مرزی مهران) همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت: چالش های و رهیافت ها،دانشگاه سیستان و بلوچستان.
قادری حاجت،مصطفی و همکاران(۱۳۸۹). تبیین نقش بازارچه های مرزی در امنیت و توسعه پایدار نواحی پیرامون،مطالعه موردی:بازارچه های مرزی استان خراسان جنوبی. ژئوپلیتیک-سال ششم،شماره۳
روش تحقیق
هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ نماید تا او را هر چه دقیقتر و آسانتر در دستیابی به پاسخ های تحقیق مورد نظر کمک کند(نادری۱۳۷۳ص۶۴) . به طور کلی مراحل اصلی روش تحقیق علمی به قرار زیر است:
۱-طرح مسئله ۲-تهیه اطلاعات ۳-طبقه بندی اطلاعات ۴-مطالعه اطلاعات ۵- تعیین اعتبار ۶-تهیه گزارش تحقیق
بدین لحاظ اگرهر پژوهشی فاقد هر یک از موارد فوق باشد، حاوی ارزش علمی نبوده و نمی تواند ملاک علم قرار گیرد (نبوی،۱۳۵۱ص۸). روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی میباشد.
محدودیتهای تحقیق
از عمده ترین مسائل موجود در مسیر انجام این پایان نامه محدودیت منابع مرتبط با موضوع تجارت بین الملل در رابطه با مرز مشترک ایران و افغانستان میباشد.
فصل دوم: ادبیات تحقیق
بازارچه مرزی
بازارچه مرزی محوطه ای است محصور واقع در نقطه صفر مرزی و در جوار گمرکات مجاز به انجام تشریفات ترخیص کالا یا مکانهایی که طبق تفاهم نامه های منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همجوار تعیین میشود. اهالی دو طرف مرز میتوانند کالاها و محصولات مورد نیاز را با رعایت مقررات صادرات و واردات و ضوابط مقرر در قانون برای داد و ستد در این بازارچه ها عرضه نمایند.
بازارچه های مشترک مرزی به منظور توسعه اقتصادی روستاهای مرزنشین پا به عرصه وجود نهادند و به منظور ایجاد تحول نسبی در تولید و اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین در مرزها، افزایش درآمد و نهایتاًً توسعه پایدار مناطق مرزی در دو دهه اخیر همچنان به فعالیت خود ادامه دادهاند.
این بازارچه ها در چارچوب اهداف تعیین شده می بایست علاوه بر تسریع و تسهیل در امر صادرات غیر نفتی، در رشد و شکوفایی و توسعه اقتصادی مناطق مرزی نیز مفید واقع شده و اشتغال مستقیم یا غیر مستقیم تعداد زیادی از ساکنان منطقه را در ارتباط با حمل و نقل و تهیه کالاهای صادراتی فراهم سازند[۱].
تاریخچه ایجاد بازارچه ها در کشور.
طرح ایجاد بازارچه های مرزی همسو با راهبرد توسعه استان های مرزی، با محوریت بخش بازرگانی و هماهنگ با برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور برای اولین بار در سال ۱۳۷۱ از سوی وزارت کشور تهیه و ارائه گردید. .
البته چند سال پیش از آن در ژانویه سال ۱۹۹۰ میلادی نیز توافق نامه همکاری های بازرگانی میان ایران و پاکستان در ارتباط با مبادلات تجاری مرزی به امضا رسیده بود. ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و رفاه، توسعه روابط اقتصادی و تجاری مناطق مرزی و شکوفایی روستاهای مرزی، کاهش قاچاق و فعالیت های غیر مجاز در مناطق مرزی از جمله اهدافی است که در این طرح از آن ها به عنوان عوامل مؤثر در ایجاد بازارچه های مرزی یاد شده است. نهایتاًٌ ایجاد بازارچه های مرزی مشترک مطرح و به عنوان یکی از طرح های بنیادی و اساسی توسعه استان های مرزی مورد تصویب هیئت دولت قرار گرفت. یافته در سه دهه آخر نشان میدهد توسعه مبادلات مرزی در قاالب مقررات و قوانین حقوقی میتواند محرک خوبی برای افزایش مبادلات کالا به صورت رسمی،گسترش همکاری همه جانبه،کاهش قیمت های کالاها،درآمدزایی،اشتغال و امنیت برای مرزنشینان باشد[۲]
ایجاد بازارچه: .
مطابق قوانین و مقررا ت موجود دولت میتواند در هریک از مناطق مرزی که ایجاد بازارچه مرزی را مفید تشخیص میدهد با رعایت اولویت نظیر استعداد محلی، ضرورت اشتغال و توسعه روابط تجاری با کشور همسایه نسبت به ایجاد آن اقدام نماید. .
ایجاد تأسیسات اداری و زیربنایی، همچنین تأسیسات مورد نیاز گمرک برای استقرار مأموران خود و سایرسرمایه گذاریها در بخش ایرانی بازارچه مرزی، به عهده استانداری است ولی از نظر احداث بازارچه در نقطه صفر مرزی، چگونگی حفظ انتظامات وکنترل تردد افراد باید با مرزبانی هماهنگی لازم بعمل آید.
چگونگی فعالیت و تردد افراد به بازارچه را استانداری محل با صدور مجوز مشخص میکند
دستگاه های متولی بازارچه:
استقرار گمرک در درب ورود و خروج بازارچه ضروری بوده و اعمال مقررات صادرات و واردات و نظارت بر رعایت آن در بازارچه بر عهده گمرک میباشد. همچنین از سایر نهادهای مرتبط می توان به دستگاه های ذیل اشاره نمود. .
نماینده استاندارد و تحقیقات صنعتی به منظور بررسی و تأیید کیفیت کالای صادراتی نهاد گذرنامه به منظور بررسی و کنترل گذرنامه مسافران ورودی و خروجی قرنطینه دامی به منظور نظارت بر واردات میوه ها، حبوبات، گیاهان و غلات قرنطینه دامی به منظور نظارت بر فرایند واردات دام زنده
درآمد بازارچه ها :
بازارچه های مرزی به شکل درآمد- هزینه اداره میگردند. به این صورت که در قبال درآمد اخذ شده مجاز به انجام هزینه های مربوطه میباشند. منابع درآمدی بازارچه ها شامل:
درآمد حاصل از اجاره غرفه توسط پیله وران
درآمد حاصل از اخذ عوارض کالاهای صادراتی
درآمد حاصل از اجاره بهای انبارها
درآمد حاصل از سایر خدمات ارائه شده از قبیل باسکول، حمل و جا به جایی غرفه ها، پارکینگ، رستوران و…. میباشد[۳].
اشتغال و تامین معیشت ساکنان مناطق مرزیفکنترل قاچاق کالا،افزایش امنیت مرزها،شکوفایی اقتصاد محلی،افزایش رونق مناطق شهری و روستایی محدودهای مرزی از مهم ترین اهداف راه اندازی بازارچه های مرزی است.[۴]
تنظیم قراردادهای بینالمللی
“